Een vreemde eend in de bijt! Jawel, een model 800
Terada klassieke gitaar uit het begin van de zeventiger
jaren. Daarna concentreerde deze maatschappij zich
meer op steelstrings en electrische gitaren. Ze bouw-
den instrumenten voor bekende Amerikaanse produ-
centen en doen dat nog steeds o.a. voor Gretch.
VERKOCHT.
Deze gitaar was in weliswaar gave maar erg vieze conditie.
Daar is nu alles aan gedaan o.a. met het wondermiddel NIKCO,
een opfrisser voor allerlei gelakte houtsoorten.
Natuurlijk, de gebruikerssporen blijven maar het hout
heeft weer een diepe glans. Een degelijk gebouwd instru-
ment dat mede daardoor een goede klank heeft meege-
kregen. Frets opgefrist en de toets weer strak gezet.
Het label met de naam "TERADA" in goud en daardoor
wat lastiger te lezen. Made in Japan mag niet ontbreken.
Ook van een mooie rozet voorzien. Inlegwerk en
dus geen geplakte variant van deze Moorse invloed.
Ook de kam, een mooi stuk palissander is
voorzien van een inleg op het snarenblok.
De kop is ingelegd en de mechanieken hebben
een intensieve schoonmaakbeurt ondergaan.
Breedte topkam 49 mm. Mensuur 650 mm.
Het opfrissen van de frets beinvloedt het speel-
comfort in enorme mate en datzelfde geldt ook
voor een weer strakke en schone toets.
De originele mechanieken met een vreemd soort van
plastic voor de stemknoppen. Maar er kan ook een
van een ander soort materiaal gebruik zijn gemaakt.
De achterkant, een beetje saai maar ach, van stevige
bebalking voorzien en op wat krassen na gaaf.
De rollers moesten ook schoongemaakt worden
vandaar dat de snaren er hier nog niet op zittten.
Geen fretslijtage dus een directe vlakbeurt was niet nodig.
Ditzelfde model wordt op de bekende site van "REVERB"
aangeboden. Met een prijs die daar tweemaal zo hoog is, kan
je nagaan dat dit exemplaar je de kop niet hoeft te kosten.
Restauratietips
Een te hoge actie bij een al laag kambeentje.
Het is natuurlijk niet allemaal in een vloek en een zucht te vertellen. Wel dat een
bijvoorbeeld te hoge actie meestal toch niet door een neck-reset wordt opgelost.
Dat is meestal de toets naar de kop toe iets meer afschaven / afschuren nadat
je de frets hebt verwijderd natuurlijk. Die koperen frets, vaak te vinden op de goed-
kopere Valenciaanse studiegitaartjes uit de zestiger jaren zijn te vaak plat afgevijld
en daarom vervang ik deze sowieso meestal omdat ze niet comfortabel spelen
of al ver versleten zijn op oude gitaren.
Toets vervangen / halspen installeren:
Over het dunner maken van de hals en toets gesproken: Wat ik bij die studiegitaartjes
vaak meemaak is dat de toets nu juist bij de kop dikker is dan bij de 12e fret en/of
verder. Dat vind ik cosmetisch gezien nu juist lelijk. Maar los daarvan, veel van die
gitaarhalzen voelen nogal bonkig (chunky) aan dus wat minder mag ook. Dat het
dunner maken van de hals en/of toets de nek er niet stabieler op maakt is in zekere
zin wel waar maar meestal heeft het vaak te kort gedroogde hout bij die oudere
gitaren het meeste van zijn werking wel achter de rug.
Dan toch maar een truss rod installeren?
De StewMac methode is absoluut degelijk, esthetisch en structureel maar ik vind het
wel een mug met een kanon doodschieten omdat je het toch ook hebt over gitaren die
geen al te hoge waarde vertegenwoordigen. Het proces van carbonstaven inlijmen is
in mijn ogen ook wel erg ON Spaans. Bij een getordeerd hals de toets verwijderen
(Gewoon een strijkbout op zetten) en de hals weer netjes uitvlakken lijkt mij voldoende.
Er komen geen stalen snaren op waardoor de snaarspanning veel minder hoog is dan
bij een country gitaar bijvoorbeeld. Tussenoplossing zou een ebbenhouten strip kunnen
zijn. De toets onder wat verhitting in tegengestelde richting proberen te torderen en
daarna goed af laten koelen is meestal ook maar een tijdelijke oplossing: Het hout heeft
de neiging de oude “toestand” terug te zoeken.
Het losmaken van het achterblad. Aan te raden? Vervolgens een neck reset?
Dat ligt een beetje aan de constructie. Oude Tatay’s hebben meestal een Spaanse hiel
in de kast en dat maakt het lastig. Maar ook hier kan het gebruik van een Fohn en dus
hete lucht de lijm al weer voldoende zacht maken. Anderen kiezen weer voor vochtige
watten en dan dagen in laten trekken maar dat gaat vaak ten koste van de lak en soms
vervelende vervormingen van het hout tot gevolg. Het losmaken van het achterblad
maakt het wel mogelijk de balkjes van het bovenblad weer goed vast te zetten, scheuren
te repareren en/ of een bovenblad vervorming op te heffen door balkjes met een beetje
een tegengestelde kromming erin terug te lijmen. Bovendien kan je dan een soort van
neck reset uitvoeren als de hals nog wel recht genoeg is maar geen goede hoek meer
maakt met de klankkast. Houdt dan wel rekening dat je vervorming van de zijkanten
krijgt als je het achterblad wat inkort. Bredere randinleg is dan noodzaak. Het is te doen.
En geduld is het toverwoord. Maar je kunt ook een bovenblad van buitenaf bewerken.
Naar analogie van de oude bouwers heb ik aan de randen van een Spaans gitaartje het
bovenblad wat dunner gemaakt. Het vibreert daardoor vrijer en met name de klank wordt
daardoor dieper. Op fabrieksgitaartjes worden dat soort handelingen niet verricht. Daar
valt ook winst te behalen.
Intonatie en compensatie: Wat speelt er een rol?
Voor wat betreft die oude intonatie: Er werd nogal rommelig gelijmd voor wat betreft
kammen. Op oude Spaanse gitaren (rond en voor 1900) was er geen sprake van
compensatie. De snaren lagen meestal ook lager. Later werd er door de grote bouwers
wel een compensatie ingebouwd door de hele kam een beetje schuin te lijmen. (Gitaren
van rond 1920) Een veilingmeester in Londen sprak me daar ooit eens bezorgd over aan:
"Moeten we dat niet melden, dat de kam scheef is gelijmd?” De Valenciaanse school
heeft dat tot soms in de jaren vijftig ook nog vaak gedaan. Vaak zitten de kammen er
zelf scheef op zodat de afstand snaar / zijkant hals bij de hoge snaren veel groter is dan
bij de baskant (of andersom). Een beetje mag wel maar niet teveel natuurlijk.
Betrouwbaar is dus die kamplaatsing geenszins. Je zou 1 mm compensatie voor de
hoogste snaar en 2 mm voor de 6e snaar aan kunnen houden. Beter is nog een gitaar
op te zoeken met een voor jouw perfecte intonatie en dito bespeelbaarheid met ook nog
eens de snarenset erop die je zelf denkt te gaan gebruiken want ook dat maakt voor de
compensatie uit. Daar eens aan gaan meten. Overigens zijn op die oude Valenciaanse
gitaartjes de bruggen ook groter van afmeting dan je ze in de handel kunt krijgen. Dan
moet je zelf een kam fabriceren en met een dremel en wat ander schuur, schraap en
schaafgereedschap is dat goed te doen. Ik heb het moeten doen voor mijn Hijos de
Vicente Tatay gitaartje. Eigenlijk niet echt de moeite maar het is toch Corona tijd dus
waarom niet. Je kan dan zelf bepalen waar je de sleuf zaagt.
Trouwens goede lijmklemmen maar ook complete bruggen kun je voor weinig bij
Aliexpress bestellen. Dat geldt ook voor mechanieken, toetsen en andere onderdelen
en gereedschap. Echt de moeite waard om eens te onderzoeken. Je bespaart jezelf
honderden Euro’s.
Een toets los van de hals maken? Mechanieken?
Meestal werk ik met het eerst verwijderen van de frets en daarna een strijkbout op de
toets plaatsen. Met siliconen heat pads heb ik nog nooit gewerkt maar het is wel een
slim ideetje om dat eens uit te proberen. Heb je ook van Ali Express. De mechanieken
van Ali express voldoen inderdaad prima. En voor mijn concertgitaren heb ik de zoge-
naamde Robert Bouchet mechanieken al een paar keer geinstalleerd. Deze hebben
een wat andere overbrengingsverhouding wat gewoon veel nauwkeuriger stemt.
Geklonken wormhouders waar je eigenlijk altijd op moet letten. Het goedkope
alternatief is deze as houders vanuit de mechaniekplaat buigen wat bij bijna
alle goedkopere gitaren terug te vinden is.
Lijmstrips en randinleg? Vervanging en modellering zangbalken?
Voor wat betreft het vervangen van balkjes: Dat heb ik zeker eens gedaan bij een
oud Salvador Ibanez gitaartje. Kun je zien op mijn Blogspot van Oldromanticguitars.
Voorts heb ik een interessant idee voor het vormgeven van de zangbalken ontdekt in
een Domenico Fischetti gitaar. De waaierbebalking verloopt daar niet gelijkmatig
over de lengte van de balkjes maar de balkjes zijn net wat dieper naar het
klankgat toe daardoor meer weerstand tegen de snaarspanning biedend.
Ik was het nog nergens tegen gekomen! Zie onderstaande foto!
Ik ga er even vanuit dat men met randinleg soms ook de lijmstrips bedoelt? Vaak losse blokjes
bij de Spaanse gitaren. Een brede lijmstrip wordt in elk geval voor een bovenblad niet aange-
raden omdat je het oppervlak van het bovenblad dat trilt wat verkleind en het bovenblad als
geheel minder kans geeft te vibreren. Reden vaak waarom die grote rozetten rond het klankgat
eigenlijk vermeden moeten worden al lijkt mij de invloed op die plek niet zo groot.
Voor het achterblad geldt het in wat mindere mate.
Verbeteringen qua klank aan een studiegitaartje?
Een plan van directe aanpak kan vaak al het lichter maken van de kam zijn. Die zijn vaak wat
grof en bijna onbehouwen vorm gegeven met bovendien veel “hout” tussen onderkant brugbeen-
sleuf / bovenblad. Het contact wordt ook “directer” als je die sleuf wat dieper maakt. Kan met
een bovenfrees maar ik heb daar een simpeler oplossing voor gevonden.: Gewoon 3 bladen
van een klein ijzerzaagje naast elkaar zetten maar eerst even de vastzet pennetjes eruit halen.
De bovenkant kan je nu netjes gelijk houden waardoor het zaagoppervlak ook mooi gelijkmatig
wordt. Kan eventueel met een vijltje met de juiste dikte nagelopen worden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten